Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Przemyślu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Przemyślu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Lucyna Oleszek

Protokolant: sekretarz sądowy Agnieszka Radochońska

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2014 r. w Przemyślu

na rozprawie

sprawy K. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o emeryturę

na skutek odwołania K. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R.

z dnia 19 grudnia 2013 r. nr (...)

I.  z m i e n i a zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy K. M. prawo do emerytury
w ustawowej wysokości, począwszy od dnia 11 października 2013 r.,

II.  s t w i e r d z a, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w ustaleniu prawa do powyższego świadczenia.

Sygn. akt III U 99/14

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 26 lutego 2014 r.

Decyzją z dnia 19 grudnia 2013 r., zn. (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił wnioskodawcy K. M. prawa do emerytury.

W uzasadnieniu decyzji podano, iż wnioskodawca nie spełnia wszystkich warunków określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 153 z 2009 r., poz. 1227 ze zm.). Nie udowodnił 15 lat zatrudnienia w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Z braku stosownego świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych organ rentowy nie uwzględnił wnioskodawcy pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 3 lat, 7 miesięcy i 14 dni:

- od 1 czerwca 1987 r. do 30 czerwca 1991 r. w Przedsiębiorstwie (...) w D. (po wyłączeniu okresu pracy na budowie eksportowej).

Wnioskodawca K. M. w dniu 2 stycznia 2014 r. złożył odwołanie od tej decyzji, domagając się jej zmiany.

Na uzasadnienie podał, że decyzja jest dla niego krzywdząca. Przez cały okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w D. pracował
w warunkach szczególnych jako operator sprzętu ciężkiego - ciągnika gąsienicowego DT 75.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie z przyczyn, które stanowiły o wydaniu zaskarżonej decyzji.

Ponownie stwierdzono, że wnioskodawca nie spełnia warunków do nabycia emerytury określonych w art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 27 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 153 z 2009 r., poz. 1227 ze zm.) oraz w zw. z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnianych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Podniesiono, że spośród ustawowych warunków wnioskodawca wykazał 25-letni staż ubezpieczeniowy oraz nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Natomiast na dzień złożenia wniosku emerytalnego nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Okresu zatrudnienia w latach od 1 czerwca 1987 r. do 30 czerwca 1991 r. nie potwierdził świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy wskazał, że okresy pracy wykonywanej w warunkach szczególnych może potwierdzić jedynie zakład pracy, ewentualnie jego następca, na podstawie posiadanej dokumentacji i w ściśle określonej formie, zgodnie z § 2 ust. 2 powołanego rozporządzenia. Wnioskodawca przedstawił jedynie zwykłe świadectwo pracy, z którego wprawdzie wynika, że pracował na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego. Jednak takie ogólne sformułowanie, nawet w powiązaniu z przedstawioną dokumentacją osobową nie pozwala na stwierdzenie,
w jakim okresie wnioskodawca faktycznie, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy w Przemyślu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca K. M. urodzony (...), w dniu 3 października 2013 r. wystąpił z wnioskiem o emeryturę, oświadczając że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz że nie pozostaje w stosunku pracy. Na potwierdzenie okresów ubezpieczenia oraz charakteru zatrudnienia odwołał się do dokumentacji złożonej przy wniosku o ustalenie kapitału początkowego oraz do wniosku z dnia 16 grudnia 2002 r.
o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Składając wniosek o emeryturę wnioskodawca złożył także świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. W świadectwie pracy wystawionym przez Likwidatora Kółka Rolniczego w C. w Likwidacji wskazano, że wnioskodawca
w latach od 14 sierpnia 1972 r. do 2 maja 1982 r. (9 lat, 8 miesięcy i 20 dni) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał w Kółku Rolniczym w C. prace kierowcy ciągnika. Takie prace wskazano też w świadectwie z dnia 5 kwietnia 1995 r., wystawionym przez Tymczasowego Zarządcę Gospodarstwa Rolnego (...) Skarbu Państwa w C. w Tymczasowym Zarządzie. Wnioskodawcą pracował tam w okresie od 16 sierpnia 1983 r. do 31 maja 1987 r. ( 3 lata, 9 miesięcy i 16 dni). Dodatkowo przedłożył zachowaną dokumentację archiwalną z okresu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w D. wraz z oświadczeniem, że nie posiada świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

W rezultacie organ rentowy dysponował dokumentacją potwierdzającą na dzień 1 stycznia 1999 r. okresy składkowe w wymiarze 26 lat, 1 miesiąc i 6 dni, w tym 13 lat, 6 miesięcy i 6 dni okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Stąd decyzją z dnia 19 grudnia 2013 r. odmówiono wnioskodawcy prawa do emerytury, gdyż nie przedstawił on świadectw pracy wykonywanej w warunkach szczególnych z pozostałych okresów swego zatrudnienia.

Dowód: 1. Akta organu rentowego (kapitałowe i emerytalne):

- wniosek o ustalenie kapitału początkowego z dn. 14.12.2007 r.

- wniosek o emeryturę z dn. 3.10.2013 r.

- świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych (bez daty) i z dn. 5.04.1995 r.

- decyzja o ponownym ustaleniu kapitału początkowego z dn. 6.12.2013 r.

- decyzja odmowna z dn. 19.12.2013 r.

Ponadto Sąd ustalił, że wnioskodawca K. M. pracę zawodową rozpoczął w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C.. Pracował tam od 14 sierpnia 1972 r. do 2 maja 1982 r. na stanowisku kierowcy ciągnika. W czasie tego zatrudnienia ukończył kurs operatora sprzętu ciężkiego i kolumny parnikowej. Następnie w okresie od 3 maja 1982 r. do15 sierpnia 1983 r. jako robotnik budowalny pracował w Przedsiębiorstwie Budownictwa Rolniczego w L., w okresie od 16 sierpnia 1983 r. do 31 maja 1987 r. pracował zaś w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w C. w Zakładzie Rolnym w S. na stanowisku kierowcy ciągnikowego. Już w czasie tego zatrudnienia wykonywał też prace operatora koparko-spycharki „B.”.

Z dniem 1 czerwca 1987 r. został zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w D. jako operator sprzętu ciężkiego. Do ustania zatrudnienia w dniu 30 czerwca 1991 r. pracował wyłącznie jako operator ciągnika gąsienicowego DT-75. Razem z wnioskodawcą pracowali świadkowie L. S. (1) - operator spycharki i koparki oraz S. P. (1) - kierowca ciągnika gąsienicowego.

Na budowach rekultywacji i melioracji pracowano wyłącznie na ciężkich maszynach budowalnych: koparkach, spycharkach, maszynach drenarskich, korowarkach. Na roboty melioracyjne składało się oczyszczenie terenu z drzew i krzaków, odpowiednie zniwelowanie terenu, wykopanie rowów i założenie betonowych drenów. Teren na którym prowadzono roboty melioracyjne obejmował zwykle kilkadziesiąt hektarów na terenie obecnego powiatu (...) (N., B., F., B., N.). Prace odbywały się na jedną zmianę. Formalnie trwały w godzinach od 7 do 15, faktycznie czas pracy był dłuższy, determinowany koniecznością wykonania zaplanowanych robót oraz ich rozliczenia. Za rozdział i wykonanie prac odpowiadał kierownik budowy. Pracowało łącznie nawet 200-300 robotników. Robotnicy wynagradzani byli akordowo. W praktyce więc wysokość pensji zależała od zakresu wykonanych prac (stopnia realizacji umówionego zlecenia) oraz liczby robotników zatrudnionych przy danej pracy. Pensja była wypłacana zwykle na budowie, w prowizorycznym biurze – barakowozie. Tam też robotnicy podpisywali listę obecności. Równocześnie na danej budowie melioracyjnej pracowało około 10 pracowników, używano 2-3 koparek i spycharek, 5 ciągników gąsienicowych oraz maszyny do karczowania drzew.

Prace kierowców ciągników gąsienicowych sprowadzały się do oczyszczania terenu tj. karczowania z drzew i krzaków, ponadto do prac ziemnych tj. orania, bronowania
i talerzowania ziemi, rozpychania piasku i ziemi, zasypywania rowów.

Ponadto Sąd ustalił, że w czasie tego zatrudnienia w okresie od 24 listopada 1989 r. do 4 maja 1990 r. jako ślusarz-monter wnioskodawca był zatrudniony na budowie eksportowej
w byłej NRD. W związku z tym korzystał z urlopu bezpłatnego. Do pracy u macierzystego pracodawcy powrócił po zakończeniu kontraktu w dniu 11 maja 1990 r., mimo że urlop bezpłatny miał udzielony na rok.

Sąd ustalił też, że wnioskodawca w dniu 30 kwietnia 1980 r. ukończył m.in. kurs operatorów ciągników gąsienicowych DT-75 w Ośrodku Rolniczego (...)
w R..

Dowód: 1. Akta organu rentowe (emerytalne):

- świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych z dn. 5.04.1995 r., 7.10.2013 r.

- akta osobowe z Przedsiębiorstwa (...) w D. (wniosek
w sprawie zatrudnienia z dnia 1.06.1987 r., umowa o pracę z dn. 1.06.1987 r., angaże za lata 1987-1991, świadectwo pracy z dn. 1.07.1991 r., odpis ukończenia kursu operatora ciągnika gąsienicowego z dn. 30.04.1980 r., Zawiadomienie o pracy eksportowej z dn. 4.05.1990 r.),

- świadectwo pracy z dn. 22.12.1999 r.

2. zeznania świadków:

- S. P. (nagranie rozprawy 9 min),

- L. S. (nagranie rozprawy 19 min.),

3. zeznania wnioskodawcy (nagranie rozprawy 31 min.).

Dokonując tych ustaleń Sąd oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach organu rentowego: emerytalnych i kapitałowych, w tym dokumentacji z akt osobowych wnioskodawcy z okresu jego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)
w D.. W szczególności Sąd uwzględnił odpis ukończenia kursu operatora ciężkich maszyn budowlanych. Na podstawie tych wszystkich dokumentów można bowiem stwierdzić, w jakim charakterze wnioskodawca pracował. Strona przeciwna nie kwestionowała ich w toku procesu. Korzystają, więc one z domniemania prawdziwości zawartych w nich oświadczeń z mocy art. 244 i nast. k.p.c.

Za wiarygodne Sąd uznał zeznania świadków: S. P. (1) - operatora ciągnika gąsienicowego w latach 1984-1991 i L. S. (1) - operatora sprzętu ciężkiego (koparki
i spycharki) w latach 1977-1991. Świadkowie ci drobiazgowo opisali strukturę zatrudnienia
w Przedsiębiorstwie (...) w D., wskazali, jakie prace wykonywał wnioskodawca, jak wyglądała organizacja pracy. Zeznania te łącznie
z zeznaniami wnioskodawcy potwierdzają również informacje zawarte w aktach osobowych. Wszystkie te dowody wzajemnie się potwierdzają i uzupełniają, są one wiarygodnym źródłem ustaleń faktycznych.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy jest uzasadnione.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Ponadto emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Równocześnie zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnianych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43) - ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. będącym pracownikami zatrudnionymi w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3 tj. jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

-

osiągnęli wiek emerytalny wynoszący dla mężczyzny 60 lat oraz

-

posiadają wymagany okres składkowy i nieskładkowy tj. 25 lat dla mężczyzny, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Dla ustalenia tych uprawnień - za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 32 ust. 2 cyt. ustawy). Zgodnie z § 2 ust. 1 cyt. Rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji - w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Zaświadczenie zakładu pracy powinno potwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których uzależnione jest przyznanie emerytury.

Bezsporne jest, że wnioskodawca w dacie orzekania przez Sąd wykazał, iż ukończył 60 lat oraz posiada 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

W toku rozpoznawania sprawy przed organem rentowym sporny okazał się charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w Przedsiębiorstwie (...)
w D., gdzie był zatrudniony jako operator ciągnika gąsienicowego.

Na podstawie zgromadzonego materiału Sąd przyjął, że odwołanie wnioskodawcy jest zasadne, a jego żądanie co do zmiany zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym charakteru zatrudnienia zasługuje na uwzględnienie. Sąd przyjął bowiem, że wnioskodawca
w warunkach szczególnych, poza uwzględnionym okresem pracy:

- w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C. w okresie od 14 sierpnia 1972 r. do 2 maja 1982 r. (9 lat, 8 miesięcy i 20 dni) oraz

- w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w C. w okresie od 16 sierpnia 1983 r. do 31 maja 1987 r. ( 3 lata, 9 miesięcy i 16 dni) pracował także na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego w Przedsiębiorstwie (...) w D.. Prace kierowcy ciągnika gąsienicowego, po wyłączeniu pracy za granicą, wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy:

- od 1 czerwca 1987 r. do 30 czerwca 1991 r. (3 lata, 7 miesięcy i 14 dni).

Łączny okres pracy na wymienionych stanowiskach wynosi 17 lat i 1 miesiąc.

Co do tego ostatniego okresu zatrudnienia spór powstał w związku z brakiem świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Jednakże Sąd przyjął, że oryginalne dokumenty zgromadzone w aktach osobowych wnioskodawcy w postaci przyjęcia do pracy, umowy o pracę i angaży wskazują, że wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie jako operator sprzętu ciężkiego - kierowca ciągnika gąsienicowego DT-75. Charakter zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w D. potwierdzili także świadkowie - inni pracownicy tej firmy.

Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych są wymienione
w wykazie A Dział V poz. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odnoszącego się do wszystkich branż. Są też wymienione w Dziale V poz. 3 pkt A 3 załącznika do zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r.
w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach
i szczególnym charakterze jako prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych – maszyniści robót ziemnych: spycharek i ciągników gąsienicowych.

Bez wpływu na ocenę charakteru pracy wnioskodawcy pozostaje fakt, iż
w świadectwie pracy z dnia 1 lipca 1991 r. pracodawca stanowisko wnioskodawcy określił jako operator sprzętu ciężkiego, a nie maszynista ciągnika gąsienicowego. W istocie wnioskodawca wykonywał prace przy obsłudze ciągnika gąsienicowego przy robotach ziemnych na budowach melioracyjnych i rekultywacji.

Rozstrzygając kwestię tego spornego okresu zatrudnienia, łącznie z uwzględnionym przez organ rentowy okresem 13 lat, 6 miesięcy i 6 dni, Sąd przyjął, że wnioskodawca wykazał ponad 17-letni okres pracy w warunkach szczególnych, przypadający przed 1 stycznia 1999 r.

Podnieść należy, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi dowodami przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego i nie są potrzebne jakieś szczególne dowody np. z dokumentów - wystarczą dowody np. z zeznań świadków
i stron. Zdaniem Sądu Okręgowego istotny w sprawie okazał się rodzaj pracy faktycznie wykonywanej przez wnioskodawcę, który w istocie przez cały okres zatrudnienia, czyli ponad 17 lat pracował jako kierowca ciągnika i kierowca ciągnika gąsienicowego.

Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że odwołanie wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie i na mocy powołanych przepisów w zw. z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając mu prawo do emerytury począwszy od dnia 11 października 2013 r. tj. daty osiągnięcia wieku emerytalnego, o czym orzeczono w pkt I-szym wyroku.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 i 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Kierując się tym przepisem oraz uwzględniając wcześniejsze rozważania Sąd uznał, że ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (przeprowadzenie dowodu
z zeznań świadków i ich ocena) zwalniają organ rentowy z odpowiedzialności za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia emerytalnego wnioskodawcy. Orzeczenie w tym zakresie zawarto w pkt II-im wyroku.